Gerrit Krol

Zwarte man Van der Veen over Gerrit Krol. De Korreweg zal niet meer hetzelfde zijn.

Gisteravond laat vernam ik dat Gerrit Krol niet meer onder ons is. Ik kende hem enkel en alleen door zijn geschriften. Tijdens een studentenfeest heb ik zijn dochter wel eens een consumptie zien nuttigen, dichter ben ik nooit gekomen.

Hij maakte de indruk van een archetypische Groninger. Zijn observaties werden vaak a-typisch gevonden, maar waren veelal nuchtere en heldere Groningse analyses, sober en met brille geformuleerd. Staand met beide benen in de klei kon het beeld van een snelweg met enkel een rood licht hem ontroeren, om over het beeld van een gasvlam in het land maar te zwijgen.

De stad Groningen was een geliefd onderwerp. Het door de oorlog gehavende centrum van de stad bood volgens een jonge Gerrit de mogelijkheid de stad nu eindelijk naar Italiaans model te herbouwen. Niets moest gebeuren, ruimte was zijn devies.

Uit zijn boeken maak ik op dat deze gedachte al fietsend van de Korreweg naar het centrum bij hem opkwam.

Ooit kwam hij na een lange fietstocht terug in zijn stad waar hij het ronde bord '50 km' passeerde met daarboven de naam Groningen. Hij was zo vertrouwd met deze naam dat daar volgens hem net zo goed Gerrit Krol had kunnen staan.

Gerrit leek mij niet een man met een zwaar gelovige en religieuze achtergrond. Als wiskundige had hij tenslotte verstand van abstracte zaken.

Hij schreef 'God is overal', maar wel met de kanttekening dat 'God' ook 'zeldzaam' is.

Uit onverwacht nuchtere hoek. 

Meneer Krol. Dank.

Venlo

In het kader zonder actualiteitswaarde een schrijven over Venlo. Daarmee doen we auteur en zwarte man Cutileiro geen recht. Zijn schrijven doet er wel degelijk toe. Zijn slotzinnen over clubkleuren raken ons, ze raken ons diep met in het achterhoofd de eerste analyses over een half jaar vernieuwde Jupiler League. De betrokkenheid die Ajax 2 en PSV 2 genereert willen we niet weten. Nee, dan liever VVV of gewoon de voormalige SC.

Zwarte man Mensema en ik zijn generatiegenoten. En hoewel we allebei ook nog eens zeer actief waren in de alternatieve Groninger muziekscene van de jaren tachtig, hebben we elkaar in die periode bijna nooit gezien of gesproken. Er was één uitzondering: Venlo.

Op een koude winterdag in de eerste helft van de decade was Crimes of Nature, de band van Mensema, uitgenodigd om te spelen in hetzelfde jongerencentrum waar ik ook speelde met Soul Ranch. Onze band had eerder The Primitives geheten maar nadat in Engeland een band met dezelfde naam doorbrak, zagen wij ons genoodzaakt die van ons te veranderen. Soul Ranch, op dat moment bestaande uit zanger Jan, gitarist Sipke, tovenaar in elektronica Frits, drummer Joost en ikzelf, was in gescheiden porties naar Noord-Limburg afgereisd. Joost, Frits en ik reden in Joosts wagen met de instrumenten zuidwaarts terwijl Sipke en Jan later per trein arriveerden.

We werden aan het eind van de middag samen met Crimes of Nature onthaald in het jeugdhonk. Onze gastheer was een tamelijk lange Limbo met complexe haardracht en een ringetje door z’n neus. Dat laatste vonden we wel stoer maar ook een beetje eng. Piercings zouden pas een tiental jaren later gemeengoed worden. Er was afgesproken dat de bands een maaltijd zouden krijgen. Een volkorenbrood uit de supermarkt lag op tafel en op een elektrisch kookplaatje werd een grote pan met twee liter water aan de kook gebracht. Hier werd een niet al te groot blik bruine bonen aan toegevoegd en ziedaar: een hartelijke ontvangst Venlo-style.

Beide bands bestonden uit welopgevoede jongens die ietwat bedeesd deze karige maaltijd tot zich namen, te verlegen en bescheiden om hier een punt van te maken. Bovendien was er geen tijd om snel iets anders te regelen want er moest natuurlijk nog een soundcheck plaatsvinden en om half negen zouden de zaaldeuren open gaan en de vele muziekfans binnen komen.

Wij speelden als eerste band. Zanger Jan had een stuk waslijn meegenomen dat hij boven het podium spande. Daaraan hing hij met wasknijpers tientallen zwart-wit fotokopieën die hij ’s ochtends nog in Groningen in de bibliotheek had gemaakt van een beroemde foto van Johnny Cash, waarop die een pistool voor zijn gezicht houdt. Dit was onze act, bedoeld ter ondersteuning van het nummer ‘Psychopath Cowboys’, dat wij toen net gecomponeerd hadden en waarmee wij serieus dachten de wereld aan onze voeten te gaan krijgen.

Het geluid werd getest en de aanvangstijd naderde, we waren zelfs al even voorbij het tijdstip op de affiches. Dus kregen we van Complexe Haardracht te horen wat bands zo vaak horen: “Straks wordt het drukker” en een uur later het onvermijdelijke “het is anders altijd veel drukker”. Desondanks speelden wij vol vuur onze set die wij besloten met het mateloos herhalen van het refrein

“Psycopath cowboys keep their pistols hidden in Bibles!”

en daar achteraan nog onze traditionele showstopper ‘Mad Junta Swing’.

De Crimes of Nature klapten hard voor ons, evenals de paar vrijwilligers van de sociëteit en wellicht nog drie tot vijf binnengedruppelde Venlonaren. Dit alles moet u zich voorstellen in helwitte bouwlamp-achtige verlichting. Want de vrijwilliger die zou zorgdragen voor het licht was niet komen opdagen en had ook geen kekke kleurenfilters voor de lampen geklemd.

Er volgde een korte pauze en toen kwam Crimes of Nature in actie. Tijdens hun eerste nummer ging Mensema al meteen als een dolleman tekeer, sprong telkens omhoog om een voor een de foto’s van Johnny Cash van de waslijn te rukken. Wij waren eigenlijk best wel trots dat ons bescheiden podiumdecor zelfs nog een tweede leven ging leiden. De muziek van Crimes of Nature was donker en duister, terwijl wij nog enige lichtvoetigheid hadden betracht. Maar al met al kon je zeggen dat qua repertoire beide bands redelijk goed bij elkaar pasten. Dit was overigens niet besteed aan het publiek. Ze hingen inmiddels alle drie (of vijf? daar wil ik vanaf zijn…) aan de bar. Het was kortom zo’n gezellige muziekavond zoals je in de eighties wel meer had.

Ook de terugtocht uit Venlo was voor Soul Ranch een gescheiden aangelegenheid. Frits en Joost reden ’s nachts terug naar Groningen. Wat er precies heeft plaatsgevonden in de auto zal altijd wel onduidelijk blijven, feit is dat enkele dagen later Frits zich beriep op zijn anciënniteit en eiste dat Joost uit de band zou worden gezet. Maar waarom dan, vroegen wij hem. “Hij heeft bijna vier uur lang z’n mond niet gehouden over computers.” Dat was in die jaren nog een betrekkelijk nieuw fenomeen, de computer. Overigens hebben we Joost nooit daadwerkelijk hoeven ontslaan want niet lang daarna deelde hij ons mee zelf te moeten opstappen. Hij was afgestudeerd als natuurkundige en had een baan gekregen in Nijmegen, bij een van de eerste microchipfabrieken van Europa. De ironie wil overigens dat Frits tegenwoordig het computernetwerk beheert van een aantal samenwerkende welzijnsorganisaties.

Jan, Sipke en ik bleven in Venlo. Ook dat was van tevoren geregeld, we mochten blijven slapen. Hoe we op ons logeeradres zijn gekomen kan ik mij eerlijk gezegd niet meer zo goed herinneren. Wij waren gewend een bepaalde hoeveelheid bier te drinken na afloop van een optreden. Maar die hoeveelheid was afgestemd op een redelijke maaltijd, een voedzame bodem, toch minstens een daghap in de mensa van Vera. Maar ditmaal dronken we ons bier op een plasje bonenwater en twee sneetjes droog brood. Andere koek.

Maar ik weet nog wel heel goed hoe ik wakker werd. Het was steenkoud en we waren meegegaan met Complexe Haardracht die als een soort kraakwacht woonde in een haveloze portiekflat. De centrale cv werd niet meer gestookt, alternatieve warmtebronnen waren er niet. Het gebouw deed me denken aan beelden die ik alleen maar kende van foto’s uit Londonderry of Belfast tijdens de troubles. Al waren de gaten in de muren en kapotte ramen hier niet veroorzaakt door kogelinslagen. Of misschien ook wel? Wie zal het zeggen. Het was van een zeldzame troosteloosheid. Onlangs sprak ik Mensema en ik begreep dat ook Crimes of Nature in een soortgelijke woning hebben overnacht, daarbij veelvuldig gestoord door enthousiaste muziekliefhebbers die tot diep in de nacht hun cassettes met zelf gemaakte compilaties lieten horen.

“Zal ik ontbijt halen?” vroeg onze gastheer, die beschikte over louter lege proviandkasten. De maaltijd van de vorige avond indachtig besloten wij vriendelijk te weigeren en te voet richting station te gaan. Ik zou van hier naar Utrecht reizen, voor familiebezoek. Eenmaal in de trein, met een broodje en een kopje koffie, kreeg ik het voor het eerst in een halve etmaal weer lekker warm. Sipke en Jan reisden naar Groningen. We waren allemaal een ervaring rijker.

Ik ben nooit weer in Venlo geweest. Het gevoel dat ik aan de stad heb overgehouden is dat er weinig – niets! – goeds vandaan kan komen. Het klinkt niet echt aardig, maar ik word zelfs heel blij elke keer dat VVV weer degradeert uit de eredivisie. Ook al omdat zij met hun clubtenue het ware geel/zwart-gevoel bezoedelen.

Venlo…

Blokken (2)

Het schijnt dat naar verluidt de Wethouder van Gemeentebelangen in Veendam een grote vangst heeft gedaan. Er wordt in de Parkstad gesproken over het binnenhalen van een projectontwikkelaar die een nieuw winkelcentrum wil realiseren aan de N33. Onder andere de Franse sportgigant Decathlon is van zins zijn vleugels uit te slaan in de Veenkolonies. Er komt ook een bioscoop met vier zalen en er moet een brug naar het centrum van Veendam komen opdat de consument dit niet links laat liggen.

Sport en N33 roept in herinnering het 'filmische' beeld van nieuw stadion voor de SC Veendam in de vorm van een banaan.

De zwarte mannen moesten ook even denken aan het pact van Kiel Windeweer, Kerkstraat westzijde en projectontwikkelaars.

Geen cynisch gezeur. Zoals eerder gezegd. We moeten vooruit. Met de kop d'r veur. In het zweet des ...... Mensema voor de tweede keer.

Eind jaren zeventig was De Kar in de Peperstraat in het uitgaanscentrum van Groningen een andere discotheek dan je normaal onder zo’n noemer zou verwachten.

Maar wat was eigenlijk normaal? Het helse stroomlijnen van alles en nog wat tot een gruwelijke eenheidsworst – met voorwaarden, voorschriften, certificaten, auditeringen en EU regelgeving, met credo’s als ‘Meten is weten’ en louter economische principes om het leven mee in te richten – was destijds nog niet aan de orde. Je kon nog gewoon zijn wat je wilde zijn.

Waar ik vandaan kwam hadden we een discotheek met een de hele tijd in primaire kleuren oplichtende lichtbak als dansvloer. Henri kwam uit Denekamp in Twente waar men in de discotheek een meter bier bestelde. Dat was een houten lat met gaten erin waarin acht of tien pilsjes konden worden geplaatst.

In zijn geboortestad Eindhoven kwam Aart ’s avonds vrijwel nooit de deur uit. Toen hij eenmaal was gaan studeren in Groningen, maakte Aart dat gemis in zijn opvoeding meer dan goed.

Op woensdagavond gingen we gewoonlijk naar Simplon. Er waren avonden dat daar verdomd veel homo’s waren. Die probeerden elkaar destijds – zo eind jaren zeventig – op een best wel lieve manier te verleiden. Op zulke avonden waren er echter weinig meisjes aanwezig om heimelijk naar te smachten. In plaats daarvan gingen we dan maar blowen en raakten we stoned. Dat was maar goed ook, want de muziek die er gespeeld werd was knap waardeloos.

Henk – die niet bij ons op de studentenflat woonde maar bij een van die homo’s in de Oranjebuurt een kamer had – blowde het meest van ons allemaal. Hij ging dan ook geregeld out. Wat er steevast op neerkwam dat Henk al halverwege de avond ergens in Simplon in een hoekje op de grond lag te slapen.

Dan had hij voor de rest van de week wel weer zijn bekomst gehad. Henk blowde nooit als we op vrijdagavond de Swingavond in Vera bezochten. Ook daar rook je vaak de geur van hasj om je heen, maar wij deinden dan mee in de massa. De muziek in Vera was aanzienlijk beter dan in Simplon, maar hier was het vooral het wat oudere werk dat het meest populair was onder de bezoekers.

‘Can, can’ van The Pointer Sisters.

‘Crosstown traffic’ van the Jimi Hendrix Experience.

‘The sun’ van Bo Hansson.

Het waren nummers die nogal lang duren – gauw een kwartier per nummer – waar vooral de wat oudere jongeren enorm van uit hun dak gingen.

Soms dansten we mee. In de volle, zweterige zaal raakten we dan erg dorstig. Dan liepen we langs de tafels aan de zijkant van de dansvloer, waarop anderen hun pilsjes hadden neergezet om even vrijuit te kunnen dansen. Van elk glas namen we een slok en zo liepen we verder.

Zo raakten we aangeschoten.

Er was ook ergens een discotheek in de stad waar de dansvloer precies boven de ingang was.

Er was er eentje waar alleen maar verpleegsters kwamen. Daar hoorden we verhalen over van een oudere vriend van Henri. Die verpleegsters schenen erg gemakkelijk te zijn. Die kon je volgens die vriend van Henri zo het bed in lullen. We zijn er nooit geweest. Wij wisten al vrij vlot van onszelf dat we alle vier – Aart, Henk, Henri en ik – in tegenstelling tot de verpleegsters nogal moeilijke jongens waren.

Maar op zondagavond – na een lange dag blokken voor het tentamen, met veel teveel koffie als brandstof – was er één plek waar we met alle plezier naartoe gingen, waar we de adrenaline die zich gedurende de dag in onze lijven had samengebald weer los konden laten.

Dan gingen we naar de Kar, halverwege de Peperstraat, tussen de twee frietmuren in. Een discotheek die eigenlijk geen discotheek was en tegelijkertijd de beste danstent in de stad.

© Bill Mensema

Blokken (1)

Afgelopen week was voor de Veenkolonies van sombere aard. De burgemeester van Veendam nam afscheid in cultureel centrum Van Beresteijn en dat voelde niet goed. In de wandelgangen werd gesproken over zijn gedwongen afscheid als ware zijn houdbaarheidsdatum voorbij. Tsja, alsof het om melk en eieren gaat. Was dat met het voetbal in de Veenkolonies ook zo? Traditie en stabiliteit daar houden de zwarte mannen van. Maar goed we moeten vooruit. Kop d'r veur. Blokken. 

Zwarte man Mensema geeft ons in feuilletonvorm leesvoer voor het weekend. Wij herhalen. Blokken! In het zweet des aanschijns......

Ik kon behoorlijk blokken toen ik nog studeerde. Dat moest ook wel want tijdens college lette ik nooit goed op. Ik had twee docenten aan wier lippen ik hing, maar voor de anderen kon ik maar weinig enthousiasme opbrengen. Helaas moest ik bij die anderen het meeste college volgen.

Het hielp ook niet dat hun uren meestal vroeg in de ochtend gegeven werden. Sommige begonnen al om negen uur. Tegenwoordig is dat voor mij al bijna het middaguur, maar destijds bleef ik het liefst tot 12 uur in bed. En dat terwijl ik niet eens een vriendinnetje had.

Ik was gewoon een luie student.

Een bijzonder luie student.

Met als gevolg dat wanneer de tentamentijd aanbrak  ik al mijn achterstand binnen een of twee weken weer moest zien goed te maken. Dan dronk ik de hele dag koffie, terwijl ik me moeizaam door de studiestof worstelde. Voor mij was dat niet zo gemakkelijk zoals voor mijn vriend Henri.

Henri – op wie ik de Duitse student Otto (tevens toermanager en algemene Manus van Alles van de band) in mijn romans heb gebaseerd – heeft het geluk over een fotografisch geheugen te beschikken.

Ook hij bleef als student graag tot laat in de dag in bed liggen en miste daardoor net als ik talloze colleges. Maar dan pakte hij een week van tevoren het studieboek op dat hij vervolgens rustig en aandachtig ging lezen. Henri hoefde daar maar eenmaal doorheen te gaan en dan was al die kennis direct voor de rest van zijn leven opgenomen in dat fenomenale brein van hem.

Ook nu kan hij me nog steeds feilloos zeggen wat er op blz. 323 van Boek A stond, plus het plaatje dat daarbij hoort en zelfs de kleuren waarin dat plaatje is weergegeven.

Ik had dat helaas niet. Mijn brein was toen al net zo’n ongeorganiseerde rommel zoals het dat nu nog steeds is. De dingen die ik belangrijk vind kan ik er altijd wel weer in terugvinden, maar weetjes en watjes en ditjes en datjes, het komt ergens in het moerasgebied van mijn hersenen terecht. Die verdrinken er vlotjes in het drijfzand.

Dat wil niet zeggen dat het in mijn geval niet eens zin heeft nog iets te leren, want mijn korte termijngeheugen werkt prima. Anders was ik ook nooit op de universiteit terecht gekomen natuurlijk. Op momenten dat het echt noodzakelijk was, wist ik gelukkig altijd wel te presteren. Daarin was ik evenwel nooit een excellente student, maar gewoon eentje die alles net met de hakken over de sloot wist te halen.

Maar daar moest ik wel wat voor doen.

Terwijl Henri beneden in de studentenflat bedachtzaam het studieboek bladzij voor bladzij las, zat ik negen verdiepingen hoger te blokken door het boek uit te werken in een uittreksel.

Dat was sowieso een goede manier voor mij om me de kennis alvast voor een groot deel eigen te maken. Moeizaam worstelde ik me door de tekst heen, de belangrijkste stukken met een potlood onderstrepend. Eventueel met een uitroepteken bij de betreffende alinea. Zodra ik zo’n hoofdstuk dan had doorgenomen, schreef ik mijn uittreksel ervan. In dezelfde structuur als die van het hoofdstuk, maar met alleen de belangrijkste passages erin, het liefste alleen in steekwoorden.

Eigenlijk vond ik dat het aardigste onderdeel van het blokken: het schrijven van zo’n uittreksel.

Ik was altijd al iemand die het liefst schrijft. Ik moet gewoon iets met mijn handen doen. Dat heb ik nog steeds.

Voor lezen – zelfs voor mijn plezier – moest ik vroeger al echt gaan zitten. Ook nu kan ik alleen maar een boek lezen aan de eettafel. Lees ik datzelfde boek liggend op de bank, zittend op de bank, in de trein, op een boot, achter in de auto, op het gras in het park, dan sukkel ik in de regel binnen vijf minuten in slaap.

Maar schrijven daarentegen, nee, dat kost mij nooit moeite.

Dat gaat vanzelf.

In tegenstelling tot studeren. Dat was voor mij altijd blokken. Het actieve deel daarvan – het schrijven van het uittreksel – was nog wel te doen, maar daarna moest het in mijn hoofd worden gestampt. Dat onderdeel was voor mij het zwaarste.

Zuchtend zat ik dan achter mijn bureau. Soms ging ik naar de keuken om in plaats daarvan dan maar de drie weken oude afwas eindelijk eens te doen. Dan had ik toch nog het gevoel iets zinvols te doen. Maar ook dan…

Zodra ik weer op mijn studentenkamer was, lag daar nog steeds het uittreksel dat ik met mijn blauwe BIC pen geschreven had, met de studiestof keurig gerangschikt, met bulletpoints en pijltjes, met soms zelfs een overgetekend grafiekje erbij.

Opnieuw zuchtte ik dan diep, maar ik ging er wel voor zitten. En dan begon ik. Hardop las ik dan mijn uittreksel door, in de hoop dat het op zo’n manier al iets beter zou gaan beklijven.

Het was amper te doen.

Dan ging ik weer naar de keuken om er de krant te lezen.

Dan ging ik weer naar Henri op de begane grond om even naar muziek te luisteren, wat vooral frustrerend was, omdat hij onderhand al klaar was met de voorbereiding van het tentamen.

Dan ging ik weer terug naar de negende verdieping.

Dan zat ik even aan mijn bureau.

Dan bedacht ik me dat ik nu echt koffie nodig had.

Dan ging ik opnieuw naar de keuken om er koffie te zetten.

Dan nam ik me voor, terwijl ik vanuit de keuken staarde over het Groninger platteland richting Bedum, nu eindelijk eens echt te gaan studeren.

Dan nam ik me heilig voor al die zware studiekost nu eindelijk eens echt in mijn kop te stampen.

Dan liep ik met opgeheven hoofd en een vers kopje koffie terug naar mijn studentenkamer aan het einde van de lange gang.

En daar ging ik dan. Met koffie erbij ging het inderdaad iets makkelijker, wist ik na de vierde maal hardop lezen van het uittreksel de nodige rijtjes voor het tentamen op te sommen.

Zodra ik dat punt bereikt had, was het tijd om met het volgende hoofdstuk aan te vangen. Eerst het maken van een uittreksel daarvan. Daarna het vermaledijde stampen. Maar met nog een bakje koffie erbij zou ook dat me moeten gaan lukken.

Er waren zelfs momenten dat ik bijna euforisch mijn BIC pen ter hand nam om mijn uittreksel verder te schrijven.

* * *

Als ik ’s avonds rond tien uur dan eindelijk alles gedaan had wat ik moest doen, trilde ik als een blad van de twee liter koffie die ik gemiddeld gedurende zo’n dag naar binnen had gewerkt.

Dan ging ik naar beneden. Dan ging ik naar Henri toe. Aart – die net als ik ook altijd moest blokken – zat er dan al. Net als ik stijf van de koffie. Terwijl Aart en ik dan raaskalden en elkaar ondervroegen, in de hoop dat we het belangrijkste van de tentamenstof onthouden hadden, trok Henri al zijn jas aan. Die wist namelijk wel wat te doen als wij in zo’n staat verkeerden. Hij liep dan naar buiten toe, waar zijn lichtblauwe Volkswagen Kever op de parkeerplaats voor de flat stond. Aart en ik volgden hem.

Want wij wisten ook waar we nu naartoe zouden gaan.

© Bill Mensema

Appie

Zelfbevlekking is iets waar zwarte mannen niet echt van houden. Soms heiligt het doel de middelen. Zwarte man Sandman heeft wederom een proeve van bekwaamheid naar de drukker gestuurd en in tijden van steeds minder wordende taalvaardigheid is het geen zelfbevlekking maar getuigt het van maatschappelijke betrokkenheid om reclame te maken voor een boek. Om u enthousiast te maken hieronder de flaptekst van het te verschijnen boek van Sandman over multitalent Appie Alberts. Voor de feestdagen in het schap.

De presentatie is op donderdag 28 november in Jazzcafé De Spieghel, aanvang 21.00 uur. Een ieder is welkom.

Appie Alberts, misschien wel de zwartste man in Dutch rock'-n-roll. In ieder geval de man over wie Koos van Dijk, beter bekend als ex-manager van wijlen Herman Brood zei: 'the greatest asshole in Dutch rock'-n-roll.

Appie Alberts (1946, Emmen) is doctor in de organische chemie. De man werkte met twee, volgens eigen zeggen drie, Nobelprijswinnaars en wordt door collega’s en ex-collega’s ‘briljant’ genoemd. Een originele geest en snelle denker die verbanden legt waar geen verbanden zijn. Die zijn collega’s op het lab inspireert en amuseert, die heilig gelooft in koude kernfusie, het in zich heeft om diamant te maken en die in het boek How to fool Fritz uitlegt hoe een schaakcomputer te verslaan.

Maar Appie Alberts is ook muzikant, saxofonist en frontman van AA & The Doctors, een band die evenveel bezettingen kende als er kleuren in de regenboog zijn en die met Wash mah brain een voor kenners legendarische plaat maakte.

Zijn favoriete uitspraak is ‘We gaan het maken!’. Maar, hoewel getalenteerd in zowel de wetenschap als muziek, blijft de nationale en internationale doorbraak op beide vakgebieden uit. Daarvoor is zijn geest te onrustig. De ‘rambler and gambler’ blijft schakelen tussen wetenschap en muziek, gezinsleven en rock-’n-roll en academici en het bonte volkje.

Zijn carrière en privéleven is een opeenvolging van ups en downs. Alberts kent een flitsende start in de scheikunde, maar lijkt te eindigen als straatmuzikant. Een gemiste kans. Het antwoord op de vraag ‘A genius or a Total loss?’ is dus simpel. Tot hij in 2007 tóch weer in de wetenschap belandt en er met zijn baas in slaagt plastic uit biomassa te maken.

Ik was een tiener toen Wash mah brain uitkwam. Voor mijn generatie was Appie Alberts een cultfiguur en is dat in mijn ogen gebleven. Des te meer ik over hem las, des te nieuwsgieriger werd ik naar deze vreemde vogel. Wat was dat eigenlijk voor iemand? Maar ook na tientallen interviews met collega’s en ex-collega’s, vrouwen en ex-vrouwen en bandleden en ex-bandleden blijft het een ongrijpbaar figuur. Enerzijds sensitief, op het paranormale af, anderzijds sociaal een ramp. Terwijl zijn promotor, Prof. Dr. Hans Wijnberg hem geniaal noemt, zegt zijn ex-vriendin Paula: ‘Achter het behang plakken die man’.

Ian Anderson

Zwarte man Mensema geeft de rattenvanger van Hamelen een plek. 'Locomotive Breath' door de Claw Boys Claw zette ons al aan het denken. Vanavond in de Oosterpoort. Er zijn nog kaarten.

Bij onze oosterburen zie ik door de jaren heen altijd wel weer posters waarop concerten van Jethro Tull worden aangekondigd. Helaas vinden die meestal plaats op voor mij ongunstige datums of worden ze gehouden in steden die vanuit Groningen gerekend te ver weg zijn, zodat ik ze niet kan bezoeken.

Maar die posters doen me wel deugd.

Het is goed te weten dat Ian Anderson zijn dwarsfluit nog steeds niet aan de wilgen heeft gehangen. Onverdroten gaat de voorman van Jethro Tull voort, die met zijn wonderlijke mix van folk, klassiek en rock een aanzienlijk deel van de populaire muziekgeschiedenis smaak gegeven heeft.

Zijn lange haren heeft hij allang verloren maar zijn streken gelukkig niet.

Met ‘Locomotive breath’ scoorde Jethro Tull in het begin van de jaren zeventig ook in Nederland een kleine hit. Onder ons scholieren bleef het nummer nadien onverminderd populair, net als ‘Radar love’ van de Golden Earring en ‘Child in time’ van Deep Purple.

Later zou ik ook de andere, minder toegankelijke nummers van Jethro Tull horen. Dat was eerder iets voor de fijnproevers, wat ik begin jaren zeventig zeker nog niet was.

Het album ‘Aqualung’ zou een favoriet worden, net als ‘War child’ en ‘Storm watch’.

Vooral bij de twee laatstgenoemde albums is het voor mij erg belangrijk dat zanger Ian Anderson er op afgebeeld staat zoals hij eruit zag in het begin van de jaren zeventig. Dus met zijn lange, rode, wapperende krullen, met dat ene oog dat deels aangeeft dat hij alles en iedereen scherp in de gaten houdt, maar dat net zo goed een knipoog is.

Een schalkse.

Het is een iconisch beeld dat altijd aan hem zal blijven kleven.

Het is een beeld dat ik nooit vergeten kan.

Of wil.

Want ooit heb ik Ian Anderson exact zo leren kennen, die eerste keer dat ik van hem een foto tegenkwam in de Muziek Expres. Het was op de één-na-laatste bladzijde van dat specifieke nummer. Ik sloeg het voorgaande blad om en daar stond hij dan in zijn karakteristieke pose: vanuit zijn tenen gestrekt op zijn ene been, met de andere er in een overdwarse V tegenaan gebogen, met zijn Schots geruite pandjesjas aan, met zijn dwarsfluit aan de lippen, met de rode krullen die dansen om zijn hoofd. Op dat moment kende ik zijn muziek amper – zonder de bandnaam Jethro Tull kon ik niet eens de link leggen tussen hem en ‘Locomotive breath’ – maar ik wist in één blik dat het bij hem in goede handen was.

Het is een beeld dat mij nooit verlaten heeft want Ian Anderson is de rattenvanger over wie ik vaak geschreven heb. Zo zie ik hem ook. Hij is de mythische rattenvanger, degene die zowel in goede als slechte tijden anderen weet te verleiden met zijn melodieën.

Ik heb er geen enkele moeite mee een rat te zijn als Ian Anderson de rattenvanger is. Hij is immers een van de meest markante aardvaders van de Rock en mij heeft hij alleen al met die foto definitief tot een volgeling van de Rock gemaakt.

Want dit is wat hij op die foto uitstraalt:

Het gaat om Rock.

Met ernst maar zeker ook met een knipoog.

Met het hart pulserend op het ritme.

Met zelfs het besef dat we onze problemen nooit alleen met Rock zullen kunnen oplossen.

Maar tegelijkertijd ook de zekerheid dat het leven met Rock er stukken leuker uitziet.

En in elk geval stukken beter klinkt.

We horen dat ook terug in zijn hernieuwde versie van ‘Thick as a brick’, waarmee Anderson tegenwoordig de wereld rondtoert, ruim 40 jaar nadat het album het levenslicht zag.

Het mede door hemzelf geproduceerde ‘Thick as a brick’ (een Engelse uitdrukking om verregaande stupiditeit mee aan te duiden) behaalde in 1972 in de Verenigde Staten de eerste plaats op de Billboard-albumlijst en wordt nog steeds tot de belangrijkste mijlpalen van de progrock gerekend.

Eigenlijk is het één enorm lang nummer van 45 minuten, waarin Anderson – werkend vanuit een gedicht van zijn geesteskind, het jongetje Gerald Bostock – op ironische wijze afrekent met hippies, zakenlieden, pubers en burgermannen. ‘Thick as a brick’ nam overigens ook het in het begin van de jaren zeventig zeer in zwang zijnde concept van het conceptalbum op de hak.

Zoals bekend mag worden verondersteld, ziet de hoes van dit klassieke album eruit als een tabloid. Het schreeuwerige hoofdartikel van deze krant meldt dat het een dag eerder op de BBC voorgedragen gedicht ‘Thick as a brick’ van de kleine Gerald is gediskwalificeerd, aangezien jeugdpsychiaters hebben vastgesteld dat zijn brein totaal niet gebalanceerd is.

Alleen bij de eerste persing kon men de tabloid ook werkelijk uitvouwen tot een maar liefst 12 bladzijden tellende krant.

Inmiddels is het vertrouwde beeld van Ian Anderson deels achterhaald, want hij is nu net zo kaal als ik. Live draagt hij tegenwoordig vaak een bandana.

Maar als men hem dan op You Tube bekijkt tijdens live opnames van de huidige tour – of het nou in Brazilië, Amerika of bij onze oosterburen is – live is hij nog steeds de pias van weleer, de katachtig bewegende performer, de man die alleen gewapend met een dwarsfluit bomvolle zalen en stadions muisstil weet te krijgen, de danser die zo nu en dan ook nog flink wil rocken.

De rattenvanger blaast nog steeds zijn verleidelijke melodie.

© Bill Mensema

Costello

Als specialist in de woestijngodsdiensten heeft het nummer 'What's So Funny 'bout Peace, Love and Understanding' immer tot de verbeelding gesproken. Het beeld van een man in een roze pak in de stromende regen op een podium in Geleen (Pinkpop) die deze woorden vlammend uitspuugt zal altijd een momentum in de l'histoire du rock blijven. Elvis Costello is een held. Zwarte man Cutileiro doet muzikaal iconigrafisch veldwerk naar de zin, inhoud en betekenis van zijn werk.

Toch is het raar…

Elvis Costello is voor mij altijd een belangrijke artiest geweest.

Als 18-jarige kocht ik de elpee ‘My Aim Is True’.

Zonder de progrock, de punk, David Bowie, Roxy Music of de andere glamrockers, Dylan of de andere singer-songwriters van de seventies te willen afvallen, voelde ik op het eerste gehoor: zo kan het ook! Korte, bondige liedjes met heldere melodieën die terugvoerden naar mijn lagere schooltijd, toen ik met een oor tegen de transistorradio ’s avonds laat lag te luisteren naar The Beatles, de Kinks en de Rolling Stones. Liedjes met drive, die in minder dan drie minuten een punt maakten.

Ik was fan en de twee elpees die Costello na zijn debuut afleverde behoren wat mij betreft tot de canon van de popmuziek: ‘This Year’s Model’ en ‘Armed Forces’.

Wat heb ik aan het eind van de jaren zeventig gezwijmeld bij ‘Allison’, geswingd op ‘Watching The Detectives’ en wat kon je lekker pogo’en op ‘Oliver’s Army’.

Urgente muziek.

Muziek die schreeuwde: luister naar mij!

Muziek die het tijdsbeeld vatte, ook persoonlijk. Als ik ‘Accidents Will Happen’ hoor, denk ik nog steeds aan de metershoge sneeuwhopen van de winter van ’79 waar ik doorheen liep met de papieren tas van platenhandel Hemmes in mijn handen geklemd waar ‘Armed Forces’ in zat.

En die Declan Patrick McManus – zo heet ie in het echt –  bleef maar goeie platen maken. Denk bijvoorbeeld aan de bezeten liefdesballade ‘I Want You’. Hij wees me bovendien wegen die ik nog niet bewandelde. Soul bijvoorbeeld. De elpee ‘Get Happy!!’, gestoken in een wonderschone hoes van Barney Bubbles, was een lange ode aan de R&B en soulklanken van het Stax label. De poster – eveneens van Barney Bubbles – die bij de plaat in zat heeft de hele jaren tachtig in mijn kamer gehangen, boven de gaskachel.

Of countrymuziek: zonder ‘Almost Blue’ was Hank Williams pas veel later mijn leven binnengestapt.

Tot op de dag van vandaag maakt Elvis Costello prima albums.

Maar toch, maar toch…

Zijn mooiste nummer vind ik – vreemd genoeg – een single die hij niet eens onder eigen naam uitbracht. Costello had kennelijk weinig vertrouwen in ‘Pills And Soap’ en slingerde het de wereld in onder pseudoniem: The Imposter. Een singletje in low-budget verpakking – blanco hoesje, alleen het grote gat in het midden onthulde de titel, die op het label te lezen was.

‘Pills And Soap’, dat verscheen rond de Britse parlementsverkiezingen van 1983, was een grandioze sneer naar alles wat Margaret Thatcher in haar eerste vijf jaar als premier teweeg had gebracht:

“The King is in the counting house

Some folks have all the luck”

Ook haalt The Imposter uit naar het sensatiejournaille dat, in plaats van Thatcher kritisch te volgen, goedkoop ging wroeten in steeds stinkender riolen:

“With a microphone in one hand and a chequebook in the other

And the camera noses in to the tears on her face”

Helaas hebben die woorden niets aan actualiteit ingeboet. In onze tijden van onbeschaamd effectbejag door Pow-News, de infantiliteit van het NOS-Journaal waar Jip en Janneke zich volkomen terecht voor zouden schamen, een programma als DWDD waarin materiële welstand wordt aangemerkt als positieve karaktereigenschap, terwijl kwaadsprekers via sociale media binnen 24 uur een carrière kunnen breken… om nog te zwijgen van de steeds grotere verwijdering tussen arm en rijk in de wereld; ‘Pills And Soap’ komt nog steeds hard aan.

De muziek is kaal en spaarzaam.

Uitgekleed tot op het bot.

Delen van de tekst zijn Dylan-eske associaties die ik niet kan duiden.

Dondert niks.

Go with the flow.

Ik wist dat het singletje een bescheiden hitnotering had behaald, maar pas onlangs zag ik voor het eerst The Imposter playback optreden in het Britse tv-programma Top of the Pops. Het is een bizar filmpje. Hij staat wat ongemakkelijk met een hand in de zak en zonder gitaar. Zijn trouwe pianist speelt de voor dit nummer karakteristieke loopjes en op de achtergrond zien we zowaar gogo-meisjes zich uitsloven in danskooien, met wat handclaps als enig ritmisch houvast want meer percussie zit er niet in de track. Hierna zouden ze mogen dansen op Duran Duran, Heaven 17 of ABC, na afloop werden ze waarschijnlijk ook nog onzedelijk betast door ‘gastheer’ Jimmy Saville.

Het is een unheimisch decor voor een van de beste plaatjes ooit gemaakt, dat klinkt alsof het binnen enkele uren in elkaar is gezet op een zolderkamer.

Maar met overweldigend resultaat.

“Give me the needle, give me the rope

We’re going to melt them down for pills and soap”

© José Cutileiro

N.b.: ‘Pills And Soap’ verscheen later in hetzelfde jaar ook op de reguliere Elvis Costello-lp ‘Punch The Clock’. Maar dit betreft een inferieure remake. Het geluid is veel meer gepolijst, de rauwe randjes weggemoffeld. Jammer. Trap er niet in. Zoek naar het originele 7”-vinyl!